Σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο στην εξοχή, ένας άντρας (Χ) χρησιμοποιεί όλα τα θεμιτά μέσα για να πείσει μια παντρεμένη γυναίκα (Α) να φύγει μαζί του. Η γυναίκα μόλις και μετά βίας μπορεί να ανακαλέσει στη μνήμη της την ερωτική ιστορία που είχαν, ή μήπως δεν είχαν, τον προηγούμενο χρόνο στο Μαρίενμπαντ. Ο σύζυγος ή συνοδός (Μ), παραμένει σταθερά και διακριτικά στο πλευρό της, ρωτώντας κάθε λίγο για την υγεία της, αδιαφορώντας για τα αισθήματά της.

Δυσοίωνοι οργανικοί ήχοι επαναλαμβάνονται καθώς το προοπτικό πεδίο της κάμερας ανιχνεύει ανάμεσα στους απέραντους διαδρόμους, ενός μπαρόκ ξενοδοχείου. Σκορπισμένα πλήθη με βραδινές ενδυμασίες, εγκαταλειμμένοι μέσα σε έναν αντίλαλο. Ο άντρας προσπαθεί να πείσει την καχυποψία της γυναίκας, ότι έχουν ξαναβρεθεί εδώ ή όχι. Η μνήμη ξεγλιστρά, η αμφισημία προτίθεται να υποτάξει τον φιλμικό χώρο. Ο άντρας της γυναίκας (ή μήπως είναι κάτι άλλο;) γυροφέρνει με ένα πένθιμο ύφος, ενώ παίζει ένα περίεργο παιχνίδι κρουστών στις γωνίες των χώρων. Ο Χ επαναλαμβάνει συνεχώς σαν σύνθημα τη λέξη «Πέρυσι», μαζί με κάθε συνάντηση του με τη γυναίκα, που κάθε φορά λαμβάνει χώρα σε διαφορετική τοποθεσία, μέσα σε διαφορετικά κουστούμια. Πλάνο το πλάνο. Η απορία μένει μετέωρη: η περυσινή τους επαφή ήταν ξελόγιασμα ή κάτι άλλο; Ένα δυστοπικό σύμπαν όπου Χ και Α οι μεταβαλλόμενες σταθερές μιας διαφορικής, κινηματογραφικής εξίσωσης, όπου το καλό και το κακό, η εξαπάτηση και η αλήθεια παίζουν κρυφτό πίσω από την αυλαία των θαυμάτων του Αλέν Ρενέ.

Δραματική ταινία γαλλικής παραγωγής που κυκλοφόρησε πρώτη φορά στις 7/3/1962 και βγαίνει στους κινηματογράφους σε επανέκδοση στις 16/9/2010.

Το απόλυτο παζλ, για ευφυείς λύτες. Μια ταινία με ζαλιστικά χρονικά άλματα και φλάσμπακς. Μήπως μιλάμε για άλματα μέσα στο υποσυνείδητο; Πολλοί αναλυτές είπαν ότι η ταινία είναι η εικονογράφηση της ψυχαναλυτικής διαδικασίας.

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ

Η μοναδική συνεργασία του Αλέν Ρενέ με έναν από τους εκπροσώπους του νέου μυθιστορήματος, Αλέν-Ρομπ Γκριγιέ. Αυτή η σπάνια συνεργασία, κατεργάστηκε τις διαστάσεις του χρόνου, στο κινηματογραφικό μέσο. Ένα αριστούργημα ανέγγιχτο και μνημειώδες. Η έννοια του διφορούμενου νοηματοδοτεί την έλλειψη διακριτών γραμμών μεταξύ του ορατού και του αόρατου. Ο σουρεαλισμός του Μαγκρίτ πανταχού παρόν, με πρόσωπα-εκμαγεία- να περιπλανώνται σε ημιφωτισμένους διαδρόμους, άδειες αίθουσες και γοτθικά αγάλματα. Γεωμετρικές συνθέσεις, ύμνοι στατικότητας που μέσα στην αδειοσύνη τους, περικλείουν το άπειρο. Ευθεία αναφορά στους «Παρείσακτους», ένα ακόμη κεφαλαιώδες βιβλίο του εμπνευσμένου συγγραφέα, Αντόλφο-Μπιόι Κασάρες.

Παρόλο που η αινιγματική πλοκή της ταινίας δεν αποσαφηνίζει επακριβώς τη τοποθεσία, το Μαρίενμπαντ είναι υπαρκτή πόλη και βρίσκεται στην Τσεχία. Ο Αλέν Ρενέ γύρισε το φιλμ εντός πολυτελέστατων κατοικιών, που άνετα θα χαρακτηρίζονταν σύγχρονα παλάτια, όπως τα Nymphenburg Palace και Schleissheim Palace της Βαυαρίας. Ενώ κάποιο μέρος συμπληρωματικών σκηνών γυρίστηκαν σε στούντιο. Επέλεξε να μοντάρει με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να παραχθεί ένας αποπροσανατολισμένος χώρος, όπου το γεωγραφικό πεδίο δεν συγκεκριμενοποιείται.

Ο πρωταγωνιστής δεν είναι άλλος από το χρόνο. Δίνει λύση στα δρώμενα και ξετυλίγεται λικνιστικά όπως το φύλλο στο φύσημα του ανέμου. Η λειτουργία του υποσυνείδητου είναι το μοναδικό όργανο πλοήγησης των ηρώων. Αναπλάθεται με λίγα λόγια επί της οθόνης η φύση του έρωτα και της σαγήνης. Η ταινία αναπλάθει με ακρίβεια έργα σουρεαλιστών ζωγράφων όπως του Τζόρτζιο Ντε Κίρικο, ανοίγοντας διάπλατα καινούργιους δρόμους στο σινεμά. Στη κυριολεξία του όρου καινούργιο, το «Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ» αφήνει πίσω του τις πρακτικές του Νέου Κύματος και του αμερικάνικου ψυχαγωγικού σινεμά, χρησιμοποιώντας την οθόνη του σινεμά σαν καμβά ψυχικού ίχνους. Στη συγκεκριμένη περίπτωση του λευκού και του μαύρου. Της ζωής και της απουσίας αυτής.

Ο ΕΝΤΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ

Ελάχιστες ταινίες έχουν γεννηθεί από σημαντικότατα μυθιστορήματα, διατηρώντας το μύθο και τη ριζοσπαστικότητα του πρωτότυπου κειμένου στο ακέραιο, προχωρώντας ταυτόχρονα και σε αισθητικές τομές που επιταχύνουν την εξέλιξη του ίδιου του κινηματογράφου. Η μυστηριώδης περίπτωση του «Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ» του Αλέν Ρενέ, αποτελεί ένα τρανταχτό παράδειγμα.

Το φιλμ είναι ο θρίαμβος της μοντέρνας αισθητικής, με φόρμα αυστηρή και παράλληλα καινοτόμα. Οι ήρωες δεν έχουν όνομα. Είναι κλειδωμένοι σε έναν κόσμο, που μπορεί να μην έχει σχέση με τον πραγματικό. Τα διαζευκτικά και η αμφιβολία είναι ο κορμός του έργου. Μια λούπα, ξεχαρβαλωμένου χρόνου.

Πίσω από το φιλμ υπάρχει το αριστουργηματικό μυθιστόρημα του αργεντινού Αντόλφο-Μπιόι Κασάρες, «Η εφεύρεση του Μορέλ», στενού συνεργάτη του Μπόρχες επί σειρά ετών. Το έργο επικεντρώνεται πάνω σε έναν πρόσφυγα, τον Μορέλ. Έχει βρει καταφύγιο σε ένα έρημο νησί, μόνος. Ξυπνά μια μέρα και ανακαλύπτει ότι το νησί έχει ξαφνικά γεμίσει από αναχρονιστικά καλοντυμένους ανθρώπους, οι οποίοι σουλατσάρουν, χορεύουν, κολυμπούν σε πισίνες. Η πνευματική εφεύρεση του Μορέλ είναι ένα ολογραφικό μαγνητόφωνο, το οποίο «πιάνει» το σύνολο των αισθήσεων σε τρεις διαστάσεις. Είναι ένα διαβολικό μηχάνημα, καθότι καταστρέφει το υποκείμενο κατά τη διαδικασία της ηχογράφησης. Σταδιακά το υποκείμενο σαπίζει. Κατά τον Κασάρες, τον Γκριγιέ και τον Ρενέ αυτή η προσέγγιση αποτελεί τον κίνδυνο που διατρέχει η τέχνη, όταν σηκώνει ένα παραβολικό κάτοπτρο κατά της φύσης.
Αν και ντύνεται με το ένδυμα του σολιψισμού το Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ», αναφέρεται ακροθιγώς στο μυθιστόρημα. Στο πρόλογο του βιβλίου ο Μπόρχες σημειώνει ότι ο τίτλος του μυθιστορήματος αναφέρεται σε έναν άλλον ή άλλη εφευρέτη τύπου Δρ. Μορό. Η πρωταρχική γυναικεία φιγούρα είναι η Φαουστίνα, που όπως αποκαλύπτει και το όνομά της, είναι διαβολικής φύσης άρα μοιραία ζευγαρώνει με τη φύση. Ο Ρενέ ομολογεί ότι η ανάλυση αυτή είναι το ένα κομμάτι της έμπνευσης για τη ταινία, ενώ η άλλη είναι ο Κάφκα. Εξ’ου και τα αρχικά γράμματα Α, Μ, Χ που ταυτοποιούν τους πρωταγωνιστές, σε ένα φιλμ που θαρρείς ότι δεν τελειώνει ποτέ.

Ο Αλέν-Ρομπ Γκριγιέ και ο Αλέν Ρενέ αντιστρέφουν τους όρους του μυθιστορήματος του Κασάρες που λογοτεχνικά συγγενεύει με τον χώρο της επιστημονικής φαντασίας, προφανώς για να αυτονομήσουν τη ταινία προσφέροντας τη για λατρεία στο τέμενος του μοντερνισμού. Οι ήρωες όταν σχολιάζουν τα γλυπτά στο κήπο, μεταμορφώνονται και οι ίδιοι σε αυτά. Ο σκηνικός χώρος μιμείται με ζηλευτή αυταπάρνηση τον πρωτότυπο εαυτό του. Η αναζήτηση της αλήθειας εάν και εφόσον αυτή υπάρχει, είναι το πρωταρχικό μέλημα των Γκριγιέ και Ρενέ.
Το φιλμ εξετάζει τη δυαδική σχέση της τέχνης με τη φύση. Ή τη φύση της τέχνης. Αποκαλύπτεται πως η ταινία συγκατοικεί διαχωρισμένη από τους χαρακτήρες της. Με αυτό τη μέθοδο, ξεχωρίζει ο ρεαλισμός από την ύπαρξή του. Αποδεικνύοντας ότι οι συνθήκη του ρεαλισμού, δεν είναι τίποτε άλλο από μια ψευδαίσθηση του υλικού κόσμου. Αν και το φιλμ παρουσιάζεται σαν αντί-αφηγηματικό, χρησιμοποιεί τα υλικά του παραδοσιακού δράματος για να αντιπαραβάλει τον άνθρωπο στις αλλεπάλληλες καθρεφτίσεις του. Οι Γκριγιέ και Ρενέ νιώθουν ευδιάθετοι μέσα στο χάος.
Η θεμελίωση των μοτίβων της ταινίας λογίζεται ως έργο του Γκριγιέ. Η ατμόσφαιρα του μυστηρίου και της έντασης, ξεπηδά από την παράξενη και ανησυχούσα κάμερα του Ρενέ. Η μνήμη είναι τραγικά εφήμερη. Οι ήρωές της περιφέρονται σαν ηλεκτρόνια γύρω από ένα αόρατο δίχτυ. Σε ένα πεδίο παύσης, αποτραβήγματος. Το «Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ» κρύβει περισσότερα από όσα του επιτρέπεται να αποδείξει. Κινείται στη σφαίρα του παραλόγου, δίχως να χάνει την απτότητά του.
Ο Γκριγιέ συγχωνεύει τους κραδασμούς της ανήσυχης εποχής, με την αυστηρή μεθοδολογία της τυραννικής αναζήτησης του βλέμματος. Στο σκιά και στο φως, οι μονογράμματοι χαρακτήρες επιστρέφουν και φεύγουν, ενώνονται και απομακρύνονται, σε ένα γαϊτανάκι εγκάρσιων δυνάμεων που προκαλούν τη φαντασία του θεατή να καλπάσει στα ανήλιαγα μονοπάτια της δυνατότητας ενός ελαστικού χρόνου.