Η Wadjda (Waad Mohammed) είναι ένα δεκάχρονο κορίτσι που μένει σε ένα προάστιο του Ριάντ, της πρωτεύουσας της Σαουδικής Αραβίας. Παρ’ όλο που ζει σε ένα συντηρητικό περιβάλλον, έχει αστείρευτο κέφι, είναι πολυμήχανη και συνεχώς προκαλεί τα όρια του επιτρεπτού. Έχει ερωτευτεί ένα πράσινο ποδήλατο και αποφασίζει να κάνει τα πάντα για να το αποκτήσει. Στο δρόμο της θα βρει πολλά εμπόδια, με μεγαλύτερο το ότι στη χώρα της θεωρείται ανήθικο για ένα κορίτσι να κάνει ποδήλατο!

H πρώτη ταινία που γυρίστηκε στη Σαουδική Αραβία έρχεται από γυναίκα σκηνοθέτη

Αστείο και συγκινητικό. Ανακαλύψτε κάτι που μπορεί να μας κάνει χαρούμενους, ως θεατές και πολίτες του κόσμου, Wall Street Journal

Μια ανεπιτήδευτη, ατόφια, βαθιά συγκινητική ταινία, Village Voice

Ένα κορίτσι, ένα ποδήλατο, μια μικρή επανάσταση… ένα καταπληκτικό ντεμπούτο, The Times

Μία από τις καλύτερες ταινίες φέτος. Κάτι κοντά στο αριστούργημα, The Playlist

Είναι ένα μικρό διαμάντι σε ό,τι αφορά το ύφος και την αφήγηση, ανεξαρτήτως χώρας, The Hollywood Reporter

Μια γοητευτική, όμορφα φτιαγμένη ταινία με μια χαρισματική πρωταγωνίστρια, Variety

Θα έπρεπε να έχετε καρδιά από πέτρα, για να μη σας κερδίσει αυτή η ταινία, The Guardian

Η ταινία δεν ωραιοποιεί την κατάσταση στη Σαουδική Αραβία – κάθε άλλο-, αλλά στο τέλος ξεκαθαρίζει ότι υπάρχει ελπίδα για πρόοδο και αλλαγή στο μέλλον. Το ότι το κάνει με τόση δεξιοτεχνία, με τέτοια κρυστάλλινη αφήγηση, αλλά και με χιούμορ, συναίσθημα και εξυπνάδα, είναι κάτι που πλησιάζει το θαύμα, The Indiewire


Το Απαγορευμένο Ποδήλατο αποτελεί σίγουρα έναν ελπιδοφόρο κινηματογραφικό άθλο. Πρόκειται για την πρώτη ταινία γυρισμένη εξ ολοκλήρου στη Σαουδική Αραβία, την οποία μάλιστα σκηνοθέτησε γυναίκα. Και όλα αυτά σε μία χώρα όπου έχει απαγορευθεί η λειτουργία κινηματογράφων εδώ και 30 χρόνια και όπου απαγορεύεται στις γυναίκες να ψηφίζουν και να οδηγούν ακόμα και ποδήλατο. Όμως η αξία της ταινίας – που έχει αποσπάσει τη θερμή υποδοχή του κοινού και πολλές διεθνείς φεστιβαλικές διακρίσεις- δεν εξαντλείται μόνο στην τόλμη της δημιουργού της, Haifaa Al Mansour, να πραγματοποιήσει ένα γύρισμα σε αντίξοες συνθήκες.

Το Απαγορευμένο Ποδήλατο στέκει αυτόνομα ως ένα φιλμ που λειτουργεί άψογα σε πολλά επίπεδα. Με κινητήριες δυνάμεις την αλληγορική του ιστορία, τη γενναιόψυχη ματιά που δίνει άφεση ακόμα και στους πιο αδύναμους χαρακτήρες και μια γοητευτική φόρα που αποφεύγει τη λακκούβα του μελοδράματος με αποφασιστικές ορθοπεταλιές, αυτό το φιλμ σφύζει από πείσμα και χιούμορ.

Η εξαιρετική δωδεκάχρονη πρωταγωνίστρια, Waad Mohammed, δεν κάνει απλά ένα εντυπωσιακό ντεμπούτο. Αυτό που καθηλώνει στην ερμηνεία της είναι ότι, σε μια τόσο μικρή ηλικία, εκφράζει τόσο αποστομωτικά το ευαίσθητο θέμα της θέσης των γυναικών σε μια αυστηρή και απόλυτα ανδροκρατούμενη κοινωνία. Είναι σίγουρα το alter ego της σκηνοθέτριας, αλλά η καθαρότητα της αφήγησης και της κινηματογράφησης, της αφήνει το περιθώριο να είναι το alter ego όλων αυτών που θέλουν κάτι διαφορετικό, ανεξαρτήτως κουλτούρας.


Το σημείωμα της σκηνοθέτριας
Είμαι τόσο περήφανη που γύρισα των πρώτη μεγάλου μήκους ταινία εξ’ ολοκλήρου στη Σαουδική Αραβία. Γεννήθηκα σε μια μικρή πόλη, όπου ζουν πολλά κορίτσια όπως η Wadjda με μεγάλα όνειρα, δυναμικό χαρακτήρα και πολλές προοπτικές. Αυτά τα κορίτσια μπορούν και θα καταφέρουν να ανασχηματίσουν και να επαναπροσδιορίσουν τη χώρα. Είναι σημαντικό για μένα να δουλέψω με ηθοποιούς από τη Σαουδική Αραβία, να πω μια ιστορία με αυθεντικές, εγχώριες φωνές. Το γύρισμα ήταν μία καταπληκτική πολυπολιτισμική συνεργασία που έφερε κοντά δύο ταλαντούχα συνεργεία, από τη Γερμανία και τη Σαουδική Αραβία, στην καρδιά της Ριάντ. Ελπίζω η ταινία να ρίξει φως στη χώρα μου και να μιλήσει για παγκόσμια θέματα όπως η ελπίδα και η επιμονή, με το οποία μπορούν να συνδεθούν όλοι οι πολιτισμοί.


Συνέντευξη με τη σκηνοθέτρια, Haifaa Al Mansour
Επιλέξατε να προσεγγίσετε ένα περίπλοκο θέμα όπως η θέση των γυναικών στη Σαουδική Αραβία μέσα από μια φαινομενικά απλή ιστορία για ένα κορίτσι που θέλει ένα ποδήλατο. Γιατί;
Ήθελα να δώσω ένα ανθρώπινο πρόσωπο σε αυτή τη διαμάχη. Μια ιστορία με την οποία οι άνθρωποι μπορούν να σχετιστούν και να την κατανοήσουν. Η ταινία δεν αφηγείται μια μεγάλη ιστορία, αλλά μια μικρή. Μια ιστορία για τα συναισθήματα λίγων κύριων χαρακτήρων, ενός νέου κοριτσιού και της μητέρας του, τις ζωές αυτών των χαρακτήρων μέσα στην κοινωνία. Δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι θέλουν να παρακολουθήσουν μια ταινία για να ακούσουν ένα κήρυγμα. Αυτό που θέλουν είναι να κάνουν έναν συγκινητικό ταξίδι που θα τους εμπνεύσει. Όσο απλή κι αν φαίνεται η ιστορία, νομίζω ότι αρκετά περίπλοκα θέματα εμπλέκονται. Είχε σημασία για μένα η ιστορία να παρουσιάζει ένα ακριβές πορτρέτο της κατάστασης των γυναικών στη Σαουδική Αραβία και οι χαρακτήρες να είναι πιστευτοί ως κανονικοί άνθρωποι, που καλούνται να ελιχθούν μέσα στο σύστημα, με όποιο τρόπο μπορούν.

Εμφανίζονται μερικοί πολύ δυνατοί γυναικείοι χαρακτήρες. Η ίδια η Wadjda, η μητέρα της, η διευθύντρια του σχολείου… Πρόκειται για γυναικεία ταινία;
Μπορεί και να είναι γυναικεία ταινία! Αλλά πραγματικά δεν είχα αυτή την πρόθεση. Ήθελα να κάνω μια ταινία για πράγματα που ξέρω και για τα οποία έχω εμπειρία. Μια ιστορία που μιλάει σε μένα, αλλά και στον μέσο Σαουδάραβα. Ήταν σημαντικό για μένα οι αντρικοί χαρακτήρες της ταινίας να μην έχουν ένα στερεοτυπικό και κακό πορτρέτο. Και οι άντρες και οι γυναίκες της ταινίας είναι στο ίδιο καράβι και οι δύο πιεσμένοι από το σύστημα για να συμπεριφέρονται και να αντιδρούν με συγκεκριμένο τρόπο, αλλά και υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες του συστήματος με οποιαδήποτε πράξη τους. Μου αρέσουν πραγματικά οι σκηνές με τη μητέρα και την κόρη και νομίζω ότι βγαίνει αγάπη και συναίσθημα από αυτή τη σχέση, όταν μαγειρεύουν ή τραγουδούν μαζί, υπάρχει κάτι όμορφο σε αυτό.

Ο χαρακτήρας της Wadjda είναι εμπνευσμένος από τη δική σας παιδική ηλικία, υπάρχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία σε αυτή την ιστορία;
Λοιπόν, προέρχομαι από μια πολύ υποστηρικτική και φιλελεύθερη οικογένεια. Θυμάμαι ότι όταν ήμουνα παιδί, ο πατέρας μου με έπαιρνε μαζί με τους αδερφούς μου για να αγοράσουμε ποδήλατα και εγώ διάλεξα ένα πράσινο. Είμαι εξαιρετικά τυχερή που έχω έναν πατέρα που ήθελε να νιώθω αξιοπρέπεια ως γυναίκα, αλλά ήταν μια τελείως διαφορετική ιστορία για τις συμμαθήτριες και τις φίλες μου, που ούτε στα όνειρα τους δεν θα ζητούσαν ένα ποδήλατο. Αλλά νομίζω ότι η καρδιά της ιστορίας είναι κάτι με το οποίο οποιοσδήποτε μπορεί να σχετιστεί, που είναι η ιδέα ότι κάποιος έχει την ταμπέλα του διαφορετικού ή του αποκλίνοντος, γιατί θέλει κάτι που κατά τις παραδόσεις δεν είναι αποδεκτό. Η κουλτούρα της Σαουδικής Αραβίας μπορεί να γίνει ιδιαίτερα στυγνή και αυστηρή με τους αυτούς που δεν συμβαδίζουν με την κοινωνία και έτσι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να σου βάλουν την ταμπέλα του απόβλητου. Οπότε κατά κάποιο τρόπο, η ιστορία είναι μέρος της ζωής μου και τα πράγματα που έχω συναντήσει στον δρόμο μου. Πολλές από τις δικές μου εμπειρίες, αλλά και της οικογένειας και των φίλων μου, αντικατοπτρίζονται στην ταινία με κάποιο τρόπο. Δεν είναι απλά μια αφηρημένη δική μου σύλληψη.

Μεγαλώσατε σε μια χώρα, όπου δεν υπάρχουν κινηματογράφοι. Πώς ανακαλύψατε το σινεμά και πώς αποφασίσατε να ακολουθήσετε αυτό το μονοπάτι έκφρασης ως καριέρα;
Μεγάλωσα σε μια μικρή πόλη της Σαουδικής Αραβίας. Δεν θέλω να την κάνω να ακουστεί ως απόλυτα αποκομμένη από τον έξω κόσμο, αλλά δεν ήμασταν και ο ορισμός του τζετ σετ. Παρ’ όλο που οι γονείς μου ήταν πολυταξιδεμένοι, είχαμε κάνει μόνο μερικά ταξίδια στην περιοχή, όταν ήμουν μικρή. Όσο ήμουν νεαρή, η ζωή μου επικεντρωνόταν στην πόλη μου. Η ιδέα του κόσμου σταματούσε στις πόλεις που απείχαν μερικές ώρες. Ο κόσμος πέρα από αυτό φάνταζε πολύ μακρινός και άπιαστος. Πάντα διάβαζα βιβλία και έβλεπα ταινίες και ήθελα να είμαι μέρος αυτού του κόσμου με κάποιο τρόπο. Η Σαουδική Αραβία είναι μια χώρα χωρίς κινηματογράφους, που απαγορεύει τις ταινίες. Αλλά ο πατέρας μου μας άφηνε να βλέπουμε ταινίες, καθόμασταν μάλιστα όλοι μαζί και παρακολουθούσαμε ταινίες. Μου άρεσαν οι ταινίες τόσο πολύ, αλλά ποτέ δεν νόμιζα ότι θα γίνω σκηνοθέτης, πόσω μάλλον η πρώτη σκηνοθέτρια στη Σαουδική Αραβία.

Πώς επιλέξατε τους ηθοποιούς;
Σε μια τόσο συντηρητική χώρα όπως η Σαουδική Αραβία, είναι δύσκολο να βρεις γυναίκες και νεαρά κορίτσια που θέλουν να εμφανιστούν στην κάμερα και στο κοινό. Αυτό το εμπόδιο επιδεινώνεται από το γεγονός ότι δεν έχουμε εγχώρια κινηματογραφική βιομηχανία ή υποδομή για να υποστηρίξουμε αυτή τη διαδικασία. Για παράδειγμα, το casting δεν γίνεται φανερά, οπότε χρειάστηκε χρόνο να καταλήξουμε πώς θα το κάνουμε. Η Waad (υποδύεται τη πρωταγωνίστρια) ήρθε και κατευθείαν είδα ότι είχε την εμφάνιση και τη συμπεριφορά για τον ρόλο. Όλα τα κορίτσια που είχαμε δει μέχρι τότε, δεν είχαν το νεύρο που χρειαζόταν. Ή ήταν πολύ γλυκές ή δεν ήταν αρκετά θρασείς. Και ξαφνικά εμφανίστηκε η Waad με τα ακουστικά στο κεφάλι, με τζιν και τατουάζ στα χέρια. Επίσης, αναζητούσα ένα κορίτσια με ωραία φωνή, για να μπορεί να τραγουδάει με τη μητέρα της, να απομνημονεύσει και να ψέλνει το Κοράνι, οπότε η καλή φωνή ήταν απαραίτητη προϋπόθεση, και η Waad έχει πολύ όμορφη και γλυκιά φωνή. Είχα παρακολουθήσει τη δουλειά της Reem Abdulla‘s στην τηλεόραση και πάντα πίστευα ότι θα ταίριαζε για τον ρόλο της μητέρας. Κατάφερε πολύ καλά να προσαρμόσει την ερμηνεία της από την τηλεόραση στο σινεμά, και πιστεύω ότι έπαιξε καταπληκτικά.

Πώς ήταν για εσάς, ως γυναίκα, να σκηνοθετείτε μια ταινία στη Ριάντ;
Γεμάτο προκλήσεις, αλλά οι κόποι μου δικαιώθηκαν και με το παραπάνω. Κάθε βήμα ήταν δύσκολο και ήταν μια μεγάλη περιπέτεια. Καμιά φορά, έπρεπε να τρέξω και να κρυφτώ στο φορτηγό της παραγωγής σε μερικές από τις πιο συντηρητικές περιοχές, όπου οι άνθρωποι θα αποδοκίμαζαν μια σκηνοθέτρια που συνεργάζεται με άντρες. Μερικές φορές, προσπάθησα να σκηνοθετήσω με γούοκι τόκι από το φορτηγό, αλλά εκνευριζόμουν και τελικά έβγαινα για να το κάνω αυτοπροσώπως. Σε μερικές περιπτώσεις, κάποιοι εξέφραζαν τη δυσαρέσκεια τους για αυτό που κάναμε, αλλά ποτέ δεν έφτασαν στα άκρα. Είχαμε όλες τις άδειες, οπότε γενικά, πήγε σχετικά ομαλά.

Πώς σας αντιμετωπίζουν στη Σαουδική Αραβία και τον αραβικό κόσμο; Σας θεωρούν μια εξαίρεση; Απόβλητη; Πρωτοπόρα;
Φαντάζομαι ότι μερικές φορές με βλέπουν ως προσωπικότητα που πολώνει, καθώς ορισμένοι θεωρούν ότι μια γυναίκα που κάνει ταινίες ή δουλεύει στα μέσα ενημέρωσης είναι αμφιλεγόμενη. Αλλά δεν είναι σίγουρα στις προθέσεις μου να προσβάλλω κανέναν. Δεν μου αρέσει να προκαλώ επίτηδες μπελάδες. Απλά πιστεύω ότι θα πρέπει να προσπαθήσουμε να ενσωματώσουμε την αναπόφευκτη αλλαγή και τον εκσυγχρονισμό στην κουλτούρα μας με ένα λογικό τρόπο. Φυσικά, οι απειλές για τη ζωή κάποιου και άλλα τέτοια είναι τρομαχτικά, αλλά δεν μπορούμε να επιτρέπουμε σε εξτρεμιστές να επηρεάζουν τη δουλειά και τους στόχους, που έχουμε για να πάμε τη χώρα μας μπροστά. Εύχομαι να έχω κάνει μία ταινία που είναι κοντά στις ζωές των γυναικών της Σαουδικής Αραβίας, τις εμπνέει και τις ενισχύει για να έρθουν αντιμέτωπες με τα πολυσύνθετα κοινωνικά και πολιτικά φορτία που τις περιτριγυρίζουν. Παρ’ όλο που είναι δύσκολο να διαλυθούν οι βαθιά ριζωμένες παραδόσεις που στερούν μια αξιοπρεπή ύπαρξη στις γυναίκες- ειδικά από τη στιγμή που στηρίζονται σε στενόμυαλες ερμηνείες της θρησκείας- είναι ένας σκοπός που αξίζει τον κόπο.

Ποια είναι η σημερινή κατάσταση των γυναικών που έχουν δημιουργικές ή καλλιτεχνικές φιλοδοξίες στη Σαουδική Αραβία;
Είμαι τόσο εντυπωσιασμένη με όλες αυτές τις νέες γυναίκες που συναντώ στη Σαουδική Αραβία τώρα και ξέρω ότι μεγαλώνουν σε διαφορετική εποχή από μένα, με περισσότερες ευκαιρίες. Θέλω να βοηθήσω να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα για να ακουστεί η φωνή τους και να πουν τις ιστορίες τους στον κόσμο. Είναι τόσο δύσκολο για τις γυναίκες να είναι ο εαυτός τους. Αν συμπεριφέρονται εκτός νόρμας θεωρούνται ούτως ή άλλως αμφιλεγόμενες, πόσω μάλλον σε ένα συντηρητικό και αυστηρό μέρος όπως η Σαουδική Αραβία. Υπάρχει πάντα η απαίτηση οι γυναίκες να συμπεριφέρονται με ένα συγκεκριμένο τρόπο και όποτε αυτό ανατρέπεται, οι γυναίκες στιγματίζονται. Ελπίζω οι ταινίες μου να βοηθήσουν ορισμένες να βρουν το κουράγιο να πάρουν ρίσκα και να μιλήσουν για θέματα που τις αφορούν.