«Σε μια πόλη, με heavy metal μουσική και τη φωνή της Μαρία Κάλλας να στοιχειώνει τους ήρωες, ένας ηλικιωμένος άντρας, πρώην τρομοκράτης, που ντύνεται γυναίκα, «η κόκκινη Μαρία», ζει χωρίς νόμους και κρύβεται στο περιθώριο σαν πόρνη και διασκεδαστής, χορεύοντας στα cafe παλιούς, ξεπερασμένους χορούς, για τους θαμώνες, που του δίνουν λεφτά. Στο δρόμο συναντά ένα νεαρό αγόρι που μένει εκεί σα χαμίνι, ετοιμοθάνατο από επίθεση νεοφασιστών, που ζουν στην ίδια πόλη. Το αγόρι, εξαρτημένο από το αλκοόλ, ακούει τη φωνή της Μαρία Κάλλας, μιλάει με τη νεκρή ντίβα, με τη μάνα που του λείπει. Σε overdose ονειρεύεται τον τέλειο κόσμο. «Η κόκκινη Μαρία» σώζει το αγόρι και του μαθαίνει τη δουλειά. Για να επιβιώσουν μπουκάρουν σε cafe, δίνοντας παραστάσεις που μιλάνε για ένα νέο πολιτικό Θεό, για το πολιτικό λάθος του Θεού και για το τέλος της ιδεολογίας. Ο κόσμος τους είναι άγριος. Κι αστείος. Μαζί γίνονται ο μάγος της φυλής, ο ιερός τρελός, ο αντάρτης. Ζουν μια μαγική προσωπική επανάσταση. Όμως μια σειρά από φόνους θα τους κάνουν από ιδεολόγους, κατά συρροή δολοφόνους.»

«Η ΑΝΤΑΡΣΙΑ ΤΗΣ ΚΟΚΚΙΝΗΣ ΜΑΡΙΑΣ» μια ταινία του ΚΩΣΤΑ ΖΑΠΑ

«Η ανταρσία της κόκκινης Μαρίας», με συνταρακτική υπόθεση – όπως συζητιέται, είναι η πρώτη ελληνική πολιτική ταινία μετά τον «Θίασο». Κατά την άποψή μου, ο Κώστας Ζάπας κόμισε στον ελληνικό κινηματογράφο καινοτομίες, αισθητικές, αφηγηματικές αντιλήψεις και νέες προσεγγίσεις .... Άνοιξε έναν νέο δρόμο, που ακολούθησαν οι Λάνθιμος και Τσαγγάρη.
Αλέξης Δερμεντζόγλου, κριτικός κινηματογράφου

«Η μορφή του Κώστα Ζάπα ξεχωρίζει ως αυτή του σκηνοθέτη που αποκαλύπτει με τη μεγαλύτερη διαύγεια τις συνθήκες κατά τις οποίες ένα νέο "αυγό του φιδιού" αρχίζει να εκκολάπτεται και ως του σκηνοθέτη που έχει διανύσει με περισσότερους κινδύνους τους δρόμους μιας προσωπικής αισθητικής.
«Η ανταρσία της κόκκινης Μαρίας» προεξοφλεί την σημερινή κοινωνική αναταραχή, βάζοντας στο στόμα του πρωταγωνιστή, της Κόκκινης Μαρίας, ενός πρώην τρομοκράτη, δύο φράσεις που σχηματίζουν το πλαίσιο της κατάστασης: "Η επανάσταση πέθανε... πάντα πέθαινε" και "Ο Θεός είναι το Κράτος". Στην πρώτη υποδηλώνει την ιδέα της διαρκούς αλλαγής, με απόηχους του Νιτσεϊκού αξιώματος "Ο Θεός πέθανε" και κατ' αυτό τον τρόπο συνδέεται με τη δεύτερη φράση της Κόκκινης Μαρίας, "Ο Θεός είναι το Κράτος".
Εάν η καθυπόταξη των ατομικών αξιών έχει μετακινηθεί από το θρησκευτικό μηχανισμό στον μηχανισμό του Κράτους, είναι αυτό το τελευταίο που βρίσκεται τώρα αναξιόπιστο λόγω των ανεκπλήρωτων υποσχέσεών του, αλλά και ως υποστηρικτή μιας άδικης κοινωνικής τάξης. Η δημιουργική ζωτικότητα που σχετίζεται με τον Έρωτα αναδύεται ως μια πιθανή απάντηση στην επικρατούσα μετριότητα μιας γραφειοκρατικοποιημένης ζωής.»
Ernesto Flomenbaum / Pastora Campos Mar del Plata IFF

«Επιτέλους, αφυπνιστείτε!
Πρώτη παρουσίαση: "Ανταρσία της κόκκινης Μαρίας”»
Του Αλέξη Ν. Δερμεντζόγλου

Σε ηλικία ωριμότητας ο σκηνοθέτης, στα 41 του ήδη, έχει πάρει εγκωμιαστικές κριτικές στο εξωτερικό για τις προηγούμενες ταινίες του “Uncut family”, “The last porn movie”, “Μικρές ελευθερίες”. Θεωρήθηκε από ξένους κριτικούς ως η ελληνική εξαίρεση. Κι εγώ τον έχω ήδη αναφέρει αρκετές φορές στην πορεία μιας αλλαγής πλεύσης της εθνικής κινηματογραφίας. Νομίζω βάσιμα πλέον πως ο Κώστας Ζάπας, μαζί με τον Γιώργο Λάνθιμο και την Αθηνά Τσαγγάρη, διεκδικεί την πρωτοπορία για πολλές αλλαγές στο κινηματογραφικό μας τοπίο.

Με πολλές φιλοδοξίες
Έχω ήδη σημειώσει τη σκληρή θεματολογία, τη διαπραγμάτευση της οικογένειας ως νοσογόνου παράγοντα, άλλες αντιλήψεις για τη διεύθυνση των ηθοποιών και για την ελληνικότητα.
Το εθνικό σινεμά επιχειρεί να διασυνδεθεί με τις μνήμες του παγκόσμιου, αλλά και να λειτουργήσει αυτόνομα από τις νευρώσεις και τις στρεβλώσεις μέσα στο διεθνές φιλμικό σύμπαν.
Αν από τη Δανία είχαμε μιλήσει για τον Λαρς Φον Τρίερ και το Δόγμα, τώρα στην Ελλάδα υπάρχει μια άλλη τάση, ένα ρεύμα, ένα κύμα. Ο κ. Ζάπας δείχνει πως φιλοδοξεί να είναι ένας “ολοκληρωμένος δημιουργός”. Σενάριο και σκηνοθεσία δικά του, ενώ και πολλές υψηλές κατασκευαστικές αξίες στην “Ανταρσία της κόκκινης Μαρίας” φέρουν την υπογραφή του. Να σημειώσω την εξαίρετη, “πεσμένη”, καταθλιπτική, άκρως λειτουργική φωτογραφία. Τα ντεκόρ ενταγμένα στο κλίμα. Και οι επιλογές των χώρων σίγουρα πολύ ψαγμένες.
Οι σημασίες της... κάμερας
Η “Ανταρσία της κόκκινης Μαρίας” είναι σαφώς μια πολιτική ταινία μέσα από την κοινωνικότητα και τις ανησυχίες της. Η ιδεολογία, ενταγμένη μέσα σε υπαρξιακές αγωνίες, εξετάζει το κενό της ως συνάρτηση μιας σύγχρονης απελπισίας και απώλειας.
“Η επανάσταση πέθανε, πάντα πεθαίνει”, μονολογεί συνεχώς η κόκκινη Μαρία και έτσι δίνει και στο μοτίβο του φιλμ έναν κώδικα για καλύτερη κατανόηση και μέθεξη. Παράλληλα, η “Ανταρσία της κόκκινης Μαρίας” είναι μια ταινία αναρχική αλλά και γεμάτη οργή για όλα αυτά που μας δυναστεύουν και μας σκλαβώνουν. Θέλω να σημειώσω την ειδική σημασία των μουσικών ενθέσεων και επιλογών, αλλά και τις ιδιόρρυθμες κινήσεις της κάμερας, που δωρίζουν κάποια ειδική σημασία. Αυτά τα κινηματογραφικά πετάγματα (από την κάμερα) προσφέρουν και μια άλλη τεχνική για τη θέαση.
Ο Κώστας Ζάπας συνεχίζει το έργο του από εκεί όπου το άφησε με την προηγούμενη ταινία του, προκαλώντας, αλλά όχι για δημαγωγικούς λόγους. Συνεχίζει να ερευνά το κινηματογραφικό μέσο, ατενίζοντας το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον τόσο ιδεολογικών, κοινωνικών ρευμάτων όσο και κινηματογραφικών μνημών.
Ο Παζολίνι και ο Φασμπίντερ είναι οι πιο αναγνωρίσιμες από εμένα επιρροές, με την κινηματογράφηση να ξεφεύγει διακριτικά από το ρεαλιστικό και να απογειώνεται προς το σημαινόμενο.

Οι δύο ήρωες
Ενώ η ταινία είναι απόλυτα κατανοητή ως πλοκή και εξέλιξη, με όλες τις τεχνικές της διαδικασίας της δημιουργεί παραπομπές, αναφορές και κριτικές στάσεις. Ο τρόπος που εκφράζονται οι ηθοποιοί και υποδύονται δημιουργεί μια νέα αντιληπτικότητα για τα πράγματα και το σινεμά. Μέσα από τους δύο ήρωες (τον ηλικιωμένο και τον νεαρό) αναπτύσσεται μια έντονη δυναμική, που αποφεύγει τις ρητορείες και καταλήγει στην άποψη.
Με μια παραβολική ματιά συμφωνώ πως έτσι ακριβώς είναι η σύγχρονη κοινωνία, όπως καταγράφεται στην “Ανταρσία της κόκκινης Μαρίας”. Δεν υπάρχουν τυπικά ρεαλιστικά δεδομένα, αλλά οι νοήμονες αμέσως νιώθουν, καταλαβαίνουν, εισπράττουν.
Στρατευμένος κινηματογραφιστής
Τα χαρακτηριστικά αυτής της κοινωνίας είναι η βία και ο φόβος της μπρος στο άλλο που αναγνωρίζεται ως επικίνδυνο. Όσο για το γενικό, το περιρρέον πολιτικό κλίμα, εκφράζεται μια σαφή ρευστότητα, αυτή τη σύγχυση, το ασαφές και το “σκοτεινό” που την εκπροσωπεί. Αν η πολιτική πέθανε, τι συμβαίνει με την ιδεολογία; Βρίσκεται σε ένα κώμα, μια διαρκή ύπνωση.
Έτσι νομίζω πως η “Ανταρσία της Κόκκινης Μαρίας” είναι μια ακόμη προσπάθεια του Κώστα Ζάπα να μας αφυπνίσει με τα κινηματογραφικά του όπλα. Του αναγνωρίζω συνέχεια και συνέπεια, που για μένα είναι ύψιστες αρετές για τον δημιουργό, τον διανοούμενο. Κατά τα άλλα, λίγο εξωφιλμικό αλλά τελικά μέσα στο θέμα.
Τι είναι ακριβώς η σύγχρονη ηθική (ιδίως) ως οικονομική κρίση που σαρώνει τη χώρα; Ακριβώς το τελικό σύμπτωμα μιας εσωτερικής σήψης που για την αντιμετώπισή της δεν αφυπνιστήκαμε έγκαιρα. Ο Κώστας Ζάπας, πέρα από τις αισθητικές καινοτομίες του, είναι ένας στρατευμένος κινηματογραφιστής και συνεχίζει απτόητος.
---------------------------------------------------------------------------------------------
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Κ. ΖΑΠΑ ΣΤΑ «ΝΕΑ»
«Οι διανοούμενοι έχουν υποταχθεί πια στο κράτος»
Του Παύλου Θ. Κάγιου

«Αρνήθηκα να είμαι κρατικοδίαιτος επαναστάτης» λέει ο σκηνοθέτης, που ετοιμάζει την ταινία «Η ανταρσία της κόκκινης Μαρίας»

«Η “Ανταρσία της κόκκινης Μαρίας” είναι μια πολιτική ταινία, αστεία και τραγική όπως η ίδια η ζωή», λέει ο Κώστας Ζάπας για τη νέα ταινία που ετοιμάζει και που θα βγει μετά το αφιέρωμα «Τριλογία της οικογένειας», το οποίο οργανώνει στο έργο του η Ταινιοθήκη.
Στην ταινία ένας πρώην τρομοκράτης (Αντώνης Παπαδόπουλος), που ντύνεται ως «κόκκινη Μαρία» και κρύβεται στο περιθώριο, συναντά ένα χαμίνι ετοιμοθάνατο από επίθεση νεοφασιστών. Το σώζει και ζουν μαζί χωρίς νόμους, μπουκάροντας σε καφέ και δίνοντας παραστάσεις για την πολιτική και τον Θεό.
Η «Ανταρσία της κόκκινης Μαρίας» επαναφέρει τον πολιτικό λόγο σε καιρούς οικονομικής κρίσης. «Από τον πολιτικό άνθρωπο της ιδεολογίας περνάμε στον υπεράνθρωπο των ενστίκτων, μια μετάβαση που καταργεί τον πολιτισμό και εν τέλει την δημοκρατία» παρατηρεί.

«Πεθάναμε από μέσα» λέει κάπου η «κόκκινη Μαρία» κοιτώντας μια αφίσα του Λένιν. «Ξέρετε, η “κόκκινη Μαρία” είναι ένας πρώην ιδεολόγος, ανήκει στη γενιά που είδε τα πολιτικά της πρότυπα να καταρρέουν, το όραμά της να γίνεται θηριωδία. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα. Όταν η ιδεολογία παραβιάζεται, γεννιέται ένα νόθο πολιτικό πρότυπο».
Κράτος και παρακράτος στην Ελλάδα συγκοινωνούν απροκάλυπτα, υποστηρίζει ο σκηνοθέτης Κώστας Ζάπας. «Η Ελλάδα μου θυμίζει τα αμερικανικά συνδικάτα του Μεσοπολέμου, που ενώ παρέλυσαν την Αμερική με την απεργία τους για έναν πιο δίκαιο κόσμο, τελικά καθοδηγούνταν από μαφιόζους που χρησιμοποιούσαν τους εργάτες για τον προσωπικό τους πλουτισμό».
Δεν θέλετε να κάνετε «κλασικές ταινίες»; Μόνο εδώ ξενίζει ο κινηματογράφος μου, όχι στο εξωτερικό. Μου ζητούν κατά κάποιον τρόπο δήλωση κινηματογραφικού φρονήματος. Οι Έλληνες διανοούμενοι είναι πια υποταγμένοι στους κρατικούς μισθούς.
Πάλι θέλετε να προκαλέσετε; Οι ταινίες μου είναι ένας καθρέφτης, καθένας βλέπει το είδωλό του. Γι΄ αυτό θυμώνουν. Η «κόκκινη Μαρία» τραγουδάει: «Ο θεός είναι το κράτος». Στην ορθόδοξη Ελλάδα κάποιοι θα θυμώσουν. Όμως η θρησκεία ήταν αυτή η οποία επινόησε τους πρώτους νόμους που έγιναν οι αρχές του κράτους. Ο θεός γεννάει το κράτος. Ο κάθε θεός. Το όποιο κράτος. Από τη χριστιανική Ευρώπη των θρησκευτικών εγκλημάτων μέχρι τον μουσουλμανικό κόσμο του σήμερα και τη θρησκευτική τρομοκρατία. Γιατί ο θεός είναι ένα πολιτικό λάθος.
Μόνο οι κυβερνήσεις φταίνε για όλα; Ο λαός είναι αθώος; Πρόκειται για συγκοινωνούντα πολιτικά δοχεία. Το δωμάτιο με τους παραμορφωτικούς καθρέφτες στο λούνα παρκ μπορεί να παραμορφώνει το είδωλό μας στον καθρέφτη, όμως δεν παύει να δείχνει εμάς. Μας φοβίζει γιατί καταλαβαίνουμε ότι οι άλλοι είμαστε εμείς. Εδώ, ο Χ του κόμματος ή ο Ψ από το κεφαλοχώρι υπολογίζονται περισσότερο από έναν νέο μορφωμένο άνθρωπο, με αποτέλεσμα μια Ελλάδα καθεστωτική, εμφυλιακή. Όπου η αμορφωσιά εκπροσωπείται δημόσια και τα καταπατημένα μας δικαιώματα εξαργυρώνονται με μια μόνιμη θέση στο Δημόσιο. Έτσι, το δικό μας σήμερα θα είναι και το σκοτεινό αύριο αυτού του τόπου.
«Ριάλιτι ολοκληρωτισμού»
Στην ταινία «Η ανταρσία της κόκκινης Μαρίας» του, λέει ο Κώστας Ζάπας, «δεν υπάρχουν ετερόφυλοι ή ομοφυλόφιλοι άνθρωποι, αλλά ελεύθεροι και ανελεύθεροι. Οι ελεύθεροι δίνουν το σώμα, την ψυχή, το πνεύμα και τον νου τους όπου αυτοί επιθυμούν και οι ανελεύθεροι δεν δίνουν τίποτα από αυτά. Στην αρχαία Κρήτη ήταν μεγάλη προσβολή για μια οικογένεια αν ο νέος απόγονός της δεν επιλεγόταν από κάποιον “εραστή” για να του μάθει την τέχνη του πολέμου και του έρωτα. Σήμερα, ο πολιτικός άνθρωπος είναι ένας ελεύθερος άνθρωπος, δεν ακολουθεί την ηθική με το ημερολόγιο ούτε κόβει τιμολόγιο στους οργανωμένους εκπροσώπους της για να πλουτίσει. Σε μια κοινωνία σαν την ελληνική, όπου το ερωτικό πρότυπο περιορίζεται, οι “όμοιοι” τείνουν να γίνουν ένα ριάλιτι ολοκληρωτισμού».
«Η άρνηση της πολιτείας να συμμετέχουν στα κινηματογραφικά βραβεία ποιότητας ψηφιακές ταινίες παραβιάζει τον νόμο περί ανταγωνισμού», υποστηρίζει ο σκηνοθέτης Κώστας Ζάππας. «Θα μπορούσαν οι ταινίες μου να είναι σταβραβεία, όμως αρνήθηκα να είμαικρατικοδίαιτος επαναστάτης. Οι “Μικρές ελευθερίες” παρότι ήταν συ-
μπαραγωγή της Zentropa του Λαρς φον Τρίερ, δεν παίχτηκε ούτε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης»
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Η ΑΝΤΑΡΣΙΑ ΤΗΣ ΚΟΚΚΙΝΗΣ ΜΑΡΙΑΣ
Στράτος Κερσανίδης, εφημερίδα «Η ΕΠΟΧΗ»

Πέρα από τις συμβάσεις, στο περιθώριο του νόμου και της καθημερινής σύμβασης. Στο χώρο που ο άνθρωπος διεκδικεί την προσωπική του ελευθερία κόντρα στο θεριό που τον καταδυναστεύει. Εκεί που πρέπει να αποδείξεις πως είσαι άξιος της ελευθερίας, που έχει τίμημα ακριβό αλλά αξίζει να το δώσεις. Εκεί που το κλάμα γίνεται άγριος χορός και ο φόβος αετός που πετάει ψηλά, μακριά από τη θλιβερή κυριαρχία του «πρέπει», στο βασίλειο της επιθυμίας όπου το «θέλω» σέρνει το χορό. Εκεί θα συναντήσουμε την αντάρτισσα Μαρία που αφού διεκδίκησε τη ζωή τώρα διεκδικεί με γενναιότητα το θάνατό της, την ελευθερία της.
Ο τρομοκράτης με τα βαμμένα ξανθά μαλλιά
Συνάντησα το Γρηγόρη Αθανασίου στα Εξάρχεια. Εκεί μου μίλησε για την ταινία. «Είναι πολιτική αλλά όχι σαν αυτές που ξέρουμε. Νομίζω πως θα ενοχλήσει με το θέμα της», μου είπε. Την επόμενη μέρα μου έστειλε πληροφορίες και φωτογραφίες. Ο Γρηγόρης είναι ο παραγωγός, η ταινία λέγεται «Η ανταρσία της Κόκκινης Μαρίας» και σκηνοθέτης είναι ο Κώστας Ζάππας. Τα γυρίσματα τελείωσαν, όπως μου είπε. Διαβάζοντας το υλικό κατάλαβα πως πρόκειται για μια ταινία αιρετική, πέρα από αυτό που μπορεί να αντέξει το στομάχι των καθωσπρέπει. Εμ, βέβαια, που να το αντέξει ο μικροαστούλης το γεγονός πως ήρωας της ταινίας είναι ένας τρομοκράτης ο οποίος παρέμεινε ασύλληπτος. Και να ήταν μόνο αυτό! Αυτός, λοιπόν, ο τρομοκράτης, κρύβεται στην καρδιά της πόλης, μεταμφιεσμένος σε γυναίκα με το όνομα Μαρία, δίνει παραστάσεις σε διάφορα καφέ και εκπορνεύεται! Βαμμένα μαλλιά ξανθά, έντονο μακιγιάζ, μίνι, ψηλοτάκουνα και η παράσταση αρχίζει. Μια μέρα βρίσκεται μπροστά του ένα αγόρι, ένα αγόρι ετοιμοθάνατο, θύμα επίθεσης από νεοναζί. Το αγόρι είναι αλκοολικό, η Μαρία το σώζει. Και μετά του ζητά αντάλλαγμα: να τον/την σκοτώσει. Αλλά ο μικρός δεν μπορεί να το κάνει και οι δυο τους αρχίζουν να δίνουν μαζί παραστάσεις. Παραστάσεις που μιλάνε για ένα νέο πολιτικό Θεό. Για το πολιτικό λάθος του Θεού. Ο κόσμος τους είναι άγριος. Κι αστείος. Μαζί γίνονται ο μάγος της φυλής, ο ιερός τρελός, ο αντάρτης. Ζουν μια μαγική προσωπική επανάσταση. Μια επανάσταση στα όρια της προσωπικής ελευθερίας. Κι αν αναζητάτε απαντήσεις για την ερωτική συμπεριφορά της Μαρίας, η απάντηση που δίνει ο σκηνοθέτης είναι πως αν και έχει ερωτικές επαφές με άντρες δεν είναι ομοφυλόφιλος, απλά ξεπερνά την τρέχουσα ηθική.

Ε. λοιπόν, αναγνώστες μου, κάτι δεν πάει καλά εδώ. Ο Κώστας Ζάπας παίζει με τη φωτιά, βγάζει τη γλώσσα στην «ιδεολογία» του «πρέπει» και μπλα μπλα, και χλευάζει χωρίς αιδώ θρησκεία και κράτος. Έτσι διεκδικεί, όπως λέει, «τις μικρές ελευθερίες της καθημερινότητας», υποστηρίζοντας πως καμία επανάσταση δεν μπορεί να πετύχει, άρα αυτό μας μένει να κάνουμε. Και εδώ έρχεται το μεγάλο ερώτημα, η μεγάλη πρόκληση. Πως απαντά ένας αριστερός σε αυτήν την άποψη; Εδώ σας θέλω συντρόφια μου! Και αν θέλουμε να είμαστε εντάξει, πρέπει να παραδεχτούμε πως πέρα από τη μεγάλη επανάσταση που θα αλλάξει τον κόσμο, χρειάζεται πρώτα να δούμε τι γίνεται με εμάς τους ίδιους. Και αναρωτιέμαι πως μπορούμε να υποστηρίζουμε πως θα αλλάξουμε τον κόσμο όταν εμείς παραμένουμε ίδιοι κι απαράλλαχτοι; Πως, ρε γαμώ το, να αναποδογυρίσει ο κόσμος, όταν η αριστερά στέκει αμήχανη και δεν τολμάει να αλλάξει τον εαυτό της; Δεν τολμάει να βγάλει τη γλώσσα στην καθωσπρέπει άσκηση της πολιτικής και πελαγοδρομεί πατώντας σε δύο βάρκες; Μήπως πρέπει να φορέσουμε ξανθιές περούκες και ψηλοτάκουνα και να ξαμοληθούμε στους δρόμους, να γίνουμε κόκκινες Μαρίες, αμφισβήτησης και ανατροπής; Δεν ξέρω, απάντηση δεν έχω, όμως είμαι σίγουρος πως για να κάνεις ένα βήμα μπροστά χρειάζονται συγκρούσεις και ρήξεις για να γεννηθεί το νέο. Αυτό δεν είναι διαλεκτική;

Λοιπόν, επειδή μάλλον έχω ξεφύγει, επαναφέρω τον εαυτό μου στην τάξη (τι λέξη κι αυτή!) και υπενθυμίζω πως το κείμενο αυτό γράφτηκε με αφορμή την ταινία του Κώστα Ζάπα «Ανταρσία της Κόκκινης Μαρίας» που θα προβληθεί προσεχώς.
Πληροφορίες για την ταινία

Ο Κώστας Ζάπας δεν είναι άγνωστος στους αναγνώστες της Εποχής. Είχα ξαναγράψει για την προηγούμενη ταινία του «Μικρές ελευθερίες», που με είχε εντυπωσιάσει με την τόλμη της τόσο σε ιδεολογικό όσο και καλλιτεχνικό επίπεδο.

Στο ρόλο της «κόκκινης Μαρίας» ο Αντώνης Παπαδόπουλος, γνωστός από την ερμηνεία του ως «πατέρας» στις «Μικρές ελευθερίες», κι ο πρωτοεμφανιζόμενος ηθοποιός Χρήστος Βερνίκος. Παίζουν ακόμη οι Κώστας Κουρταράς, Χάρης Φλουσκούνης, Τριανταφυλλιά Δημητριάδη, Βαγγέλης Ράπτης, Άλεξ Κέλι κ.α.
Η μουσική είναι των Αλέξανδρου Σπανίδη και Ασημάκη Ρέππα. Αυτοί έχουν γράψει το τραγούδι που ακούγεται όταν οι δύο πρωταγωνιστές γλυτώνουν από επίθεση νεοναζί τραγουδώντας «Αν η ζωή είναι με τους νεκρούς, τότε γιατί να είμαστε καλοί με τους ζωντανούς;».
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΚΩΣΤΑ ΖΑΠΑ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
«Έρχονται στα Εξάρχεια για να το εξαργυρώσουν»
Της ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ

Και ο Κώστας Ζάπας, πάντως, αυτή τη γειτονιά διάλεξε για τα γυρίσματα της νέας του ταινίας. Ηρέας στην «Ανταρσία της Κόκκινης Μαρίας» είναι ένας πρώην τρομοκράτης, που ντύνεται γυναίκα και δίνει αυτοσχέδιες παραστάσεις στα καφέ μιας πόλης χωρίς όνομα

Ο Κώστας Ζάπας φτιάχνει ταινίες σκληρές, νατουραλιστικές. Κάποιοι δεν αντέχουν την ωμότητα των εικόνων του: βία, αιμομιξία, βουβή απελπισία. Για τον Λαρς Φον Τρίερ και την εταιρεία του, όμως, ήταν μια μικρή αποκάλυψη. Και μπήκαν συμπαραγωγοί στην προηγούμενη ταινία του: τις «Μικρές ελευθερίες», το τελευταίο μέρος της τριλογίας του με θέμα την οικογένεια («Uncut family», «The last porn movie»), στο οποίο δεν δίστασε να δείξει έναν πατέρα-δυνάστη να εκπορνεύει τα παιδιά του και να έχει σεξουαλικές σχέσεις με την κόρη του.

Στη νέα ταινία του, την «Ανταρσία της Κόκκινης Μαρίας», μια αμιγώς ανεξάρτητη ταινία, ο Αντώνης Παπαδόπουλος, ο μάτσο πατέρας στις «Μικρές ελευθερίες», ενσαρκώνει έναν πρώην τρομοκράτη, που ζει χωρίς νόμους: ντυμένος γυναίκα, με το όνομα η «Κόκκινη Μαρία», κρύβεται στο περιθώριο ως πόρνη, αλλά βγάζει το μεροκάματο δίνοντας αυτοσχέδιες παραστάσεις σε διάφορα καφέ μιας πόλης δίχως όνομα. Μια μέρα, στον δρόμο, συναντά ένα εθισμένο στο αλκοόλ αγόρι, ετοιμοθάνατο από επίθεση νεοφασιστών. Το σώζει, αλλά του ζητά να τον σκοτώσει. Το αγόρι αρνείται. Μαζί, πλέον, ζουν «μια μαγική προσωπική επανάσταση» και δίνουν παραστάσεις στις οποίες μιλούν για έναν νέο πολιτικό Θεό...

Αλλη μια ακραία, «έντονα πολιτική» κατά τον σκηνοθέτη της, ταινία γύρω από τη θρησκεία και το κράτος, που ξεκίνησε πριν από λίγο καιρό γυρίσματα στα Εξάρχεια με παραγωγό και πάλι τον Γρηγόρη Αθανασίου. Εκεί άλλωστε ζει και ο σκηνοθέτης, εκεί εντόπισε και τους πρωταγωνιστές του: τον νεαρό, πρωτοεμφανιζόμενο Χρήστο Βερνίκο, με το σκληρό, εκφραστικό βλέμμα, και πριν από χρόνια, τον Αντ. Παπαδόπουλο, που στα νιάτα του δούλεψε με τον Κουν κι ύστερα άνοιξε ένα ψητοπωλείο στην πλατεία.

Βρεθήκαμε κι εμείς στο πρώην «Φοιτητικό καφενείο» και νυν καφέ-μπαρ «Dassein», που επέλεξε για ένα γύρισμά του ο σκηνοθέτης, τον οποίο η «Guardian» έχει χαρακτηρίσει «έναν από τους πρωταγωνιστές της ανερχόμενης νέας ελληνικής κινηματογραφικής γενιάς». Το πατάρι του καφέ αποτέλεσε για λίγο το σκηνικό μιας γκροτέσκας όσο και σκληρής σκηνής, με προεξάρχοντα τον πανύψηλο πρωταγωνιστή: με βαμμένα ξανθά, μακριά μαλλιά, έντονα μακιγιαρισμένος και ντυμένος με μίνι, στρας, ψηλοτάκουνα και φτερά, παρουσίαζε μια μάλλον κωμικοτραγική εικόνα.
Πιτσιρικάς, ο Αντ. Παπαδόπουλος, όπως μας είπε, ήρθε από ένα χωριό της Καρδίτσας στα Εξάρχεια και δούλεψε σε πλυντήριο. «Έκανα κατ' οίκον παραδόσεις με ποδήλατο σε όλη την Αθήνα την εποχή που η Βαλτετσίου ήταν ακόμα χωματόδρομος», λέει νοσταλγικά. «Τότε που κάναμε καντάδες στα Εξάρχεια». Γι' αυτόν οι αναφορές της ταινίας στους νεοφασίστες είναι ένα εύστοχο σχόλιο για το σήμερα. Στα (γυμνά, λόγω ρόλου) πόδια του παρατηρήσαμε κάτι σημάδια. «Είναι από τις σφαίρες που έφαγα στο Πολυτεχνείο», μας είπε.

Στη σκηνή που παρακολουθήσαμε, η Κόκκινη Μαρία, παρέα με το «χαμίνι των δρόμων» που έχει περιμαζέψει, δίνουν άλλη μια από τις ξεπερασμένες παραστάσεις τους «μπουκάροντας» σε ένα καφέ. Όμως τους την έχουν στημένοι κάτι νεοναζί που τους επιτίθενται με λοστούς. Οι δύο άντρες βγάζουν όπλο και καταφέρνουν να διαφύγουν. Έχουν προλάβει να ολοκληρώσουν το νούμερό τους: «Ο Θεός είναι το Κράτος», τραγουδούν. «Αν η ζωή είναι με τους νεκρούς, τότε γιατί να είμαστε καλοί με τους ζωντανούς;».

Τη μουσική της ταινίας συνυπογράφει παρέα με τον Ασημάκη Ρέπα ο Αλέξανδρος Σπανίδης, τραγουδιστής των «Potergeist», που στην ταινία υποδύεται έναν από τους νεοφασίστες. Ανάμεσα στους κομπάρσους του Ζάπα, άλλωστε, συναντά κανείς από διανοούμενους μέχρι μέλη εθελοντικών οργανώσεων.

Ο σκηνοθέτης, που κάνει πάντα ο ίδιος κάμερα στις ταινίες του, μας βάζει λίγο περισσότερο στον ιδιότυπο κόσμο του: «Ο ήρωας είναι ένας άνθρωπος σε απόλυτη ανταρσία: προσωπική, κοινωνική, πολιτική. Ασύλληπτος τρομοκράτης και ταυτόχρονα καλλιτέχνης, που ζει με την απόλυτη ελευθερία που όλοι θα ζηλεύαμε, αλλά χωρίς να υπακούει σε κανένα νόμο. Και σκοτώνει χωρίς καμία αναστολή: η σκοτεινή πλευρά της ελευθερίας...».

Όχι, δεν πρόκειται για ομοφυλόφιλο. «Αν και τον βλέπουμε να έχει ερωτικές επαφές με άντρα. Απλώς δεν έχει την τρέχουσα ηθική. Στην Ελλάδα δεν έγινε ακόμα καμία επανάσταση κάτω από τη μέση...». Οι ταινίες του έχουν πάντα αντρικό γυμνό. Και όλα δείχνουν πως αυτή θα είναι η πιο ακραία απ' όλες. Η τρομοκρατία εδώ δεν παίρνει συγκεκριμένο πρόσωπο. «Όσο βιώνουμε την εποχή της κατάργησης των ιδεολογιών», υποστηρίζει ο σκηνοθέτης, «καμία επανάσταση δεν μπορεί να πετύχει. Το μόνο που μπορούμε να κερδίσουμε είναι μικρές ελευθερίες της καθημερινότητας. Και ο ήρωας ως ιδεολόγος ξεκίνησε. Όμως κατέληξε να λέει: «Πεθάναμε από μέσα».

Δεν είδαμε το όνομα του Ζάπα στις υπογραφές των Κινηματογραφιστών στην Ομίχλη. «Δεν με φώναξε κανείς», λέει. «Χρόνια τώρα φωνάζω πως τα Κρατικά Βραβεία είναι παράνομα καθώς δεν επιτρέπουν τη συμμετοχή σε ψηφιακά γυρισμένες ταινίες. Ημουν πάντα εντελώς μόνος. Ούτε ένας δεν με στήριξε όταν αποκλείστηκαν από το φεστιβάλ οι "Μικρές ελευθερίες". Όλο αυτό μου θυμίζει λίγο τα Εξάρχεια: ξέρετε πόσοι έρχονται εδώ για να το γράψουν στην ταυτότητά τους και ύστερα το εξαργυρώνουν;».
-----------------------------------------------------------------------------------------------
interview Costas Zapas in PopMatters

‘The Rebellion of Red Maria’:
A Punk Musical, in which Queer Rebels Turn into Serial Killers
The Rebellion of Red Maria is Costas Zapas’ fourth feature film. Previously he made ‘the family trilogy’, which consisted of Uncut Family (2004), The Last Porn Movie (2006) and Minor Freedoms (2008). The latter was financed and co-produced by Zentropa productions, Lars von Trier’s and Peter Aalb?k Jensen’s production company. The films attracted international interest. The Guardian has characterized him ‘as one of the main protagonists of the burgeoning Greek New Wave and Cineuropa ‘as one of the most outstanding directors of the auteur cinema’.
PopMatters: The last years there is a sense of a new Wave in the Greek Cinema, for example your previous family trilogy, the films of Eva Stefani, last year we had Lanthimos’ Dogtooth, which was very popular. Do you think that the financial crisis (which in Greece takes place for the last three years and is not something that occurred in April as many tend to think) was beneficial for the rejuvenation of Greek Cinema? What I mean is, do you feel that this new cinema reflects a self-criticism on the part of the Greek society?
Costas Zapas: In my opinion the film festivals globally want to justify themselves as Art festivals, because they are funded by the taxpayers. There are fashions that come and go. Now Greek Cinema is a fashion within the festivals, a few years ago it was Danish Cinema that was fashionable, then it was Argentinean and Romanian. My cinema, according to the critics, cannot be classified as national cinema. Now as far as the second part is concerned, we the Greeks are still unable to engage into self-criticism. It’s going to take
quite a few years. When it comes to film production, there are only a few filmmakers in this country that have something to say, but they are very isolated and they certainly do not have a good time.
PM: I know what you mean about the festivals creating fashions. Yet despite that, the festivals have helped to promote some good European filmmakers.
CZ: In my opinion the last auteur, in what I define as art cinema, is Lars von Trier. And this is the reason why the popular press condemns his films. We see that filmmakers such as Darren Aronofsky and Inarritu started making radical movies and then they succumbed to the trend, making works that follow the Hollywood aesthetics.
PM: Could you briefly discuss your new film, The Rebellion of Red Maria? How would you describe it to a non-expert?
CZ: The Rebellion of Red Maria is an anarchist film. It is a story of love and anarchy.
The film is about an ex-terrorist, a man who dresses as a woman and meets with a boy that has been beaten by a group of neo-Nazis. He teaches the boy the ‘job’, which is entering bars and cafes to perform their happenings to make money either thanks to the peoples’ generosity or by stealing. In their happenings they talk about a ‘new political God’, the end of ideology, and the political mistakes of God. They live a magic revolution. It is a film about the limits of freedom, because freedom is the most important thing in life, but to the point that it does not violate the others’ right to freedom. Briefly Red Maria refers to the passage from the ideological person to the ‘superman of the instincts’.
PM: Yet despite being rebels and free they are slaves of money, too. Is there a contradiction in the sense that Red Maria and the Boy are rebels, but their revolution reproduces the exchange-value ethos?
CZ: Well that is exactly what happened in all the revolutions that took place in this world so far. We saw that Communist Ideology turned out to be a Stalinist
monstrosity. The same happened in Cuba. Che, who was a visionary rebel, did not stay in the country, and the person who replaced him was an authoritarian figure.
PM: So Red Maria and the Boy start with the best intentions and end up becoming serial killers.
CZ: Red Maria says at one point ‘The Revolution is dead and it has been dead for ever’. Aeschylus says something similar in Prometheus, when the main character asserts that everything is pre-determined, nobody is free -and please do not take that as ‘fatalism’, but as a political thesis.
I am very suspicious of individuals with the best intentions. Take as an example our every-day life. You see that people go on strike and when they get 20 euros pay rise they are the first to oppose other peoples’ right to go on industrial action. The problem for me lies in the fact that even nowadays the human instincts prevail over our efforts to build a civilized society.
PM: Are Red Maria and the Boy slaves to their instincts?
CZ: Red Maria is a former ideologist who saw his dreams turning into monstrosity. This made him a terrorist, and in the end the uncertainty that pervades our globalised environment turns him into a serial killer. The Boy, on the other hand, is not politically conscious and is ready to accept and follow anything. And this can be seen in light of the de-politicization that characterizes young people nowadays.

Love and Anarchy
PM: Another important thing is your treatment of gender issues in the film. Red Maria is queer, but we do not have the stereotypical queer portrayal according to which the character is passive and the victim of society. On the contrary he/she is very dynamic.
CZ: As far as I am concerned there are no homosexuals or heterosexuals, there are people that know how to transgress boundaries and enjoy life and their bodies and others that are stiff and unimaginative irrespective of gender. And Red Maria as a character is a very revolutionary cinematic figure in the sense that he/she transcends all the gender cliches and conventions propagated by the film industry.
PM: Of particular interest in the film is the employment of music. You have a combination of heavy metal with Maria Callas and other contemporary material.
CZ: The music is not just embellishing the film. It does not simply reflect feelings but participates in the diegesis, like an actor. When you watch the film it is like reading a musical notation. We did a screen test
and some people characterized the film as a political musical. Music reflects the characters’ environment and it is also the flow of the story, so you cannot dissociate it from the film’s form and content.
PM: So it sounds like a political musical, as you said. Talking about the political in cinema. There is a tendency in Film Theory, which considers that the political implications of a film have to do more with its form rather than the content. Emblematic is Jean-Luc Godard’s dictum ‘I do not make political films—I make films politically’. Where would you classify yourself?
CZ: I do not believe in form. I believe in meanings, because that is what makes a film alive. The definition of political cinema is very problematic, because everything has to start from the beginning.
We live in a universal state of decadence and this does not solely concern Greece or just the global economy, but global politics, human communication and culture, too. We need to redefine the term political cinema and mainly because people nowadays do not care about politics. This is Red Maria’s experiment, because the film is about young people and intends to stimulate thinking about a whole range of issues that are political.
PM: You told me that recently you had a screening test with young people of various backgrounds that had no relation with Art Cinema whatsoever, but their responses were very positive.
CZ: One young girl asked me whether I am planning to make a sequel of the film, because she wanted to know what will happen to the characters. It was really funny! Of course such a film cannot have a second part. But still, I think that the film works better with an audience that does not have a background in art cinema. It is a free film in form and content and it is about young peoples’ fears and desires. Music helps a lot as well; we use loads of heavy metal and other contemporary stuff, too.
PM: To go back to politics, Bertolt Brecht is considered to be the father of political art and his thought has influenced political cinema, too. There is a theoretical tendency which is named post-Brechtian. According to this tendency, Brecht’s art of exhibiting the contradictions is still valid but his suggestions for resolutions
of these contradictions are not. In other words, the artist is not in the ‘know’ position, but he gives his audience material for thought asking for a more productive participation.
CZ: Of course my films are not didactic. How can you offer a solution when things are subject to constant change? The end of the film is open-ended and one cannot tell whether it is a happy end or a tragic one. I come from a country like Greece that we have suffered a lot from people that want to ‘teach a lesson’. Offering a single-minded solution is something like political fascism. Yet on the other hand, we need to offer food for thought to the audience. That’s how I see Red Maria’s statement—that the revolution is dead.
PM: When is Red Maria’s official screening?
CZ: We are in discussions with many International Film Festivals in Europe and North America that have expressed interest in screening it.
PM: For your previous trilogy you had a distribution contract with Zentropa, Lars von Trier’s and Peter Aalb?k Jensen’s company. In a way we could see that your films go beyond the Greek national borders and refer to an International audience.
CZ: I have never made money in Greece. My films have been recognized abroad but never in my own country. I am glad that all my works are produced independently and I did not have to make any compromises to get government funding. On the other hand, my film The Last Porn Movie (2006) is incorporated in the curriculum of the Cinema Department at the University of Montreal.
PM: Could we call Red Maria a punk musical?
CZ: Yes to an extent yes. I am very interested in punk and the great thing about it is that it started from the margins of society from the poor parts of London. Its power lied in its authenticity; that is, it reflected something true and raw that had to be expressed publicly. The same applies with everyone involved in arts. What matters is if your films or your music has something to say about this world and not whether you have graduated from a Film or Music department of a prestigious University.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ:
Αντώνης Παπαδόπουλος, Χρήστος Βερνίκος
Κώστας Κουρτάρας, Χάρης Φλουσκούνης, Τριανταφυλλιά Δημητριάδη, Βαγγέλης Ράπτης,
Γιώργος Γαβαλάς, Αιμιλία Κουγιά, Ελένη Κωλέττη, Ελένη Νταλάκα, Μαρία Παντέμη, Martin Andree , Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος, Αλέξανδρος Σπανίδης, Loucas Touliatos, Ευαγγελία Χάλαρη, Μιχαήλ Χριστοφίνης, Alex Kelly, Loreta Mackoley, Julian Triandafyllou, Χρυσάφω Αρβανίτη, Κωνσταντίνος Κουντούρης, Πολυξένη Κουτεντάκη, Πάολα Πλααβίδη ,Κατερίνα Πούτου, Μαρίνος Σταθόπουλος,

Σενάριο/Σκηνοθεσία: ΚΩΣΤΑΣ ΖΑΠΑΣ

Μουσική: Αλέξανδρος Σπανίδης, Ασημάκης Ρέππας
Τραγουδούν: Alex S, Αλεξάνδρα Μισαηλίδου
Ηχοληψία & sound design: Ηλίας Φλάμμος
Κάστινγκ: Athenscasting
Βοηθός Μοντάζ & τρέιλερ: Λούκας Τουλιάτος
Βοηθός παραγωγής: Αιμιλία Κουγιά
Επεξεργασία εικόνας: Studio 37
Επεξεργασία ήχου: Silicon Factory
Παραγωγός: Γρηγόρης Αθανασίου

Μια παραγωγή της MINUS PICTURES

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ
το «ΒΙΟΣ», τον Βασίλη Χαραλαμπίδη και την Γαβριέλλα Τριανταφύλλη, το «Νηπιαγωγείο» και τον Κώστα Τρίκκα, το «Κ44», τον Βασίλη Ρεϊση και τον Βασίλη Μωράτη, το «DASEIN» και τους Δημήτρη Γούναρη και Κώστα Γούναρη, τον Φίλιππο Πατσάκη, τον Μιχάλη Φωκιανό, την Α &Δ Λατσινός ΕΠΕ, την ταβέρνα «Ροζαλία», την Άλμα Φρόκου, την Νικόλ Ντρίζη, την Sophie Goldet, την Δήμητρα Δότση και τον Ανταίο Χρυσοστομίδη.