Μια από τις πλέον φημισμένες θεωρίες συνωμοσίας στην ιστορία της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας ζωντανεύει για πρώτη φορά στη μεγάλη οθόνη
Στις αρχές του 19ου αιώνα, κοντά διακόσια χρόνια μετά το θάνατο του Γουίλιαμ Σαίξπηρ (1564-1616), έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του στη Γηραιά Αλβιόνα το κίνημα των «anti-Stratfordians». Πρόκειται, ουσιαστικά για μια κολεκτίβα ανθρώπων του πνεύματος (ανάμεσά τους συναντάμε τον Σίγκμουντ Φρόιντ, τον Μαρκ Τουέιν, τον Τσάρλι Τσάπλιν, αλλά και τον Όρσον Ουέλς), οι οποίοι ισχυρίζονται πως ο κορυφαίος Άγγλος δραματουργός δεν έγραψε ούτε ένα από τα 37 θεατρικά έργα, τα 154 σονέτα και τα διάφορα ποιήματα που φέρουν την υπογραφή του, ορμώμενοι κυρίως από την ταπεινή καταγωγή και την έλλειψη παιδείας του. Υποστηρίζουν δε με πάθος πως αυτός αποτελούσε απλώς τη «βιτρίνα» και πως ο πραγματικός δημιουργός τους είναι πιθανότατα κάποιος εκ των Φράνσις Μπέικον, Κρίστοφερ Μάρλοου, Γουίλιαμ Στάνλεϊ - 6ος Κόμης του Ντέρμπι και Έντουαρντ Ντε Βερ - 17ος Κόμης της Οξφόρδης.
Ο τελευταίος είναι και εκείνος που, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη Ρόλαντ Έμεριχ και τον σεναριογράφο Τζον Ορλόφ, έχει κάθε δικαίωμα να διεκδικεί την πατρότητα του συνόλου του έργου του Σαίξπηρ. Αυτό, τουλάχιστον, υποστηρίζεται μέσω της πλοκής του «Ανώνυμου», της νέας ταινίας του γερμανικής καταγωγής κινηματογραφιστή.

Όλα ξεκίνησαν πριν από 10 χρόνια, όταν ο Έμεριχ πληροφορήθηκε την ύπαρξη του εν λόγω ζητήματος μέσω μιας συνομιλίας του με τον Ορλόφ. Ο τελευταίος, μάλιστα, του ανέφερε τότε πως είχε ήδη έτοιμο ένα σχετικό προσχέδιο, με τίτλο «Soul of the Age».
«Από τον καιρό που ήμουν φοιτητής ακόμη, συνειδητοποίησα πως όλη αυτή η συνομωσιολογία γύρω από τον Σαίξπηρ θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει τη βάση για ένα πρώτης τάξεως… σαιξπηρικό δράμα», αναφέρει ο Ορλόφ. «Και, αντλώντας έμπνευση κι από τα όσα αναφέρει ο θερμότατος υποστηρικτής του, Μπεν Τζόνσον, στα χειρόγραφά του, σκαρφίστηκα αυτή την ιστορία της σχέσης ανάμεσα στον αληθινό συγγραφέα και στον “απατεώνα”».
«Για αρκετό καιρό έσπαγα το κεφάλι μου να βρω τον καλύτερο τρόπο για να αφηγηθώ μια ιστορία, η οποία να εμπεριέχει το ζήτημα αυτό της πατρότητας των έργων του Σαίξπηρ», ομολογεί ο Έμεριχ. «Ο Ορλόφ μου έδωσε τη λύση, καθώς το σενάριό του εξετάζει μεν τη σχέση ανάμεσα στον Μπεν Τζόνσον, τον Έντουαρντ Ντε Βερ και τον Γουίλιαμ Σαίξπηρ, ωστόσο ενθέτει αυτή τη σχέση στη γενικότερη ταραχώδη ατμόσφαιρα της περιόδου, στην οποία κυριαρχούσε το θέμα της διαδοχής της Βασίλισσας Ελισάβετ».
«Εκείνο που κυρίως με ενδιέφερε στην ταινία, ήταν να προχωρήσω πέρα από το θέμα της πατρότητας των συγγραμμάτων του Σαίξπηρ και να εξετάσω γενικότερα την αλληλένδετη σχέση ανάμεσα στην τέχνη και την πολιτική. Να εξετάσω σε βάθος κατά πόσο “η πένα είναι δυνατότερη από το ξίφος”, όπως είχε πει κάποτε ένας άλλος μεγάλος Βρετανός συγγραφέας, ο Έντουαρντ Μπάλγουερ Λίτον», συνεχίζει ο Έμεριχ.
«Πέρα από το γεγονός ότι πήραμε ως δεδομένο το ότι Ντε Βερ ήταν, τελικά, ο πραγματικός συγγραφέας των έργων του Σαίξπηρ, από κει και πέρα προσπαθήσαμε η αναπαράσταση της εποχής να είναι όσο το δυνατόν πιο ακριβής σε κάθε επίπεδο», καταλήγει ο Ορλόφ. «Επιπλέον, η ταινία είναι γεμάτη εντυπωσιακά ευρυγώνια πλάνα και επιβλητικές σκηνές πλήθους, που συντελούν σε μια πανοραμική άποψη του ελισαβετιανού Λονδίνου, που όμοιά της δεν έχει ξαναπαρουσιαστεί στη μεγάλη οθόνη».
«Οπωσδήποτε η ταινία θα προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις, ιδίως από την πλευρά εκείνων που ανήκουν στο κίνημα των “Stratfordians”, των φανατικών υποστηρικτών, δηλαδή, της κληρονομιάς του Σαίξπηρ», υποστηρίζει ο Ντέιβιντ Θιούλις, ο οποίος στην ταινία υποδύεται τον Λόρδο Γουίλιαμ Σέσιλ, τον έμπιστο σύμβουλο της Βασίλισσας. «Ωστόσο, δεν παύει να είναι μια σπουδαία δουλειά, η οποία εκτός των άλλων αποδεικνύει πως ο Ρόλαντ έχει… κότσια».

«Κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας» (Άμλετ)
Στην ταινία «Ανώνυμος», ένα πλήθος από ανθρώπους διαφόρων αξιωμάτων και φρονημάτων, οι οποίοι σχετίζονταν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με την αυλή της Ελισάβετ, βρίσκονται μπλεγμένοι σε έναν εξαιρετικά περίπλοκο ιστό έρωτα, απιστίας, προσωπικών συμφερόντων, ιδεαλιστικών αντιλήψεων και πλαστοπροσωπίας, με φόντο το παρασκήνιο της διαδοχής της «Παρθένου Βασίλισσας». Ας γνωρίσουμε τους σημαντικότερους εξ αυτών – στις συστάσεις, οι πρωταγωνιστές της ταινίας.

Έντουαρντ Ντε Βερ, 17ος Κόμης της Οξφόρδης (Ρις Ίβανς /Τζέιμι Κάμπελ Μπάουερ )
«Είπα στον Ρόλαντ πως, αν ήθελε πραγματικά να ρισκάρει, θα μου έδινε το ρόλο του Ντε Βερ και όχι του Σαίξπηρ, κι εκείνος δέχτηκε», αναφέρει ο Ίβανς. «Πρόκειται πραγματικά για έναν από τους πιο συναρπαστικούς χαρακτήρες που έχω υποδυθεί ποτέ. Αυτοδημιούργητος με όλη τη σημασία της λέξης, ιδιαίτερα ριψοκίνδυνος και με ένα μυαλό τόσο κοφτερό και πλούσιο σε ιδέες και γνώσεις, που δε θα μου έκανε την παραμικρή εντύπωση, αν κάποια στιγμή στο μέλλον αποκαλυπτόταν ότι, τελικά, αυτός είναι ο “πραγματικός” Σαίξπηρ».
«Ο Ντε Βερ δίνει την εντύπωση ανθρώπου ξιπασμένου, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για κάποιον που απλώς έχει συναίσθηση του πόσο σπουδαίος είναι», εξηγεί ο Τζέιμι Κάμπελ Μπάουερ, ο οποίος υποδύεται τον κόμη της Οξφόρδης σε νεαρή ηλικία. «Γνωρίζει πως ανά πάσα στιγμή μπορεί να κάτσει και να γράψει το πιο όμορφο πράγμα που έχεις διαβάσει ποτέ».

Βασίλισσα Ελισάβετ (Βανέσα Ρεντγκρέιβ /Τζόλι Ρίτσαρντσον)
«Ήθελα να υποδυθώ τη Βασίλισσα Ελισάβετ από τότε που διάβασα τη βιογραφία “Elizabeth and Essex” του Λίτον Στράσεϊ», εξομολογείται η Βανέσα Ρεντγκρέιβ. «Η περίοδος της βασιλείας της συνοδεύτηκε από τις σημαντικότερες πολιτικές αντιπαραθέσεις, ίντριγκες και εξελίξεις που είχε γνωρίσει μέχρι τότε η χώρα».
«Στον “Ανώνυμο” η Ελισάβετ παρουσιάζεται ως μια ιδιαίτερα εκρηκτική και παθιασμένη βασίλισσα», εξηγεί η Ρίτσαρντσον, η οποία ενσαρκώνει τη νεανική εκδοχή της στα διάφορα flashbacks της ταινίας. «Ως θυγατέρα του Ερρίκου του 8ου θα είχε πολλούς λόγους να φοβάται για τη ζωή της, οπότε, ο μόνος τρόπος να τους ξεπεράσει, ήταν να επιδείξει έναν ιδιαίτερο δυναμισμό, αποθαρρύνοντας έτσι τους πολιτικούς της αντιπάλους».

Γουίλιαμ Σαίξπηρ (Ρέιφ Σπολ)
«Ο Σαίξπηρ της ταινίας είναι ένας συνηθισμένος τύπος που καταλήγει αναμειγμένος σε μια εξαιρετικά ασυνήθιστη κατάσταση», αναφέρει ο Σπολ. «Είναι ολοφάνερο πως αγαπάει πραγματικά την ηθοποιία, αλλά δεν τον χαλάει καθόλου και η κολακεία που επιφέρει η φήμη. Στην ουσία πρόκειται για ένα ιδιαίτερα καυχησιάρικο άτομο».

Λόρδος Γουίλιαμ Σέσιλ, Βαρόνος του Μπάργκλεϊ (Ντέιβιντ Θιούλις)
«Ο Σέσιλ είναι ένας θαυμάσιος κακός – απεχθής, ύπουλος και με εντυπωσιακό ταλέντο στη χειραγώγηση των άλλων. Ακριβώς στο στυλ των ρόλων που προτιμώ», παραδέχεται ο Θιούλις. «Το γεγονός ότι αποτελεί υπαρκτό πρόσωπο, οπωσδήποτε με ώθησε να κάνω μια σχετική έρευνα. Ωστόσο, σύμφωνα με την πλοκή της ταινίας, είναι εκείνος που κινεί τα νήματα, έχοντας ως κίνητρο να μεθοδεύσει τη διαδοχή της Βασίλισσας με βάση τα προσωπικά του συμφέροντα».

Χένρι Ραϊοθέσλεϊ, Κόμης του Σαουθάμπτον (Ξαβιέ Σάμιουελ)
«Ο Κόμης του Σαουθάμπτον είναι φανατικός θεατρόφιλος και είναι εκείνος, ουσιαστικά, που πείθει τον στενό του φίλο, Κόμη της Οξφόρδης, να καταπιαστεί με τη θεατρική σκηνή του Λονδίνου», εξηγεί ο Σάμιουελ. «Ωστόσο, επιδεικνύοντας μια αξιοθαύμαστη αφοσίωση στους ανθρώπους του στενού του περιβάλλοντος, ο Σαουθάμπτον θα ταχθεί στο πλευρό του Κόμη του Έσσεξ, όταν ο τελευταίος κάνει το λάθος να υποκινήσει εξέγερση ενάντια στη Βασίλισσα».

Μπεν Τζόνσον (Σεμπάστιαν Αρμέστο)
«Ο Μπεν είναι ένας ιδεαλιστής θεατρικός συγγραφέας που πασχίζει να καθιερωθεί στη σκηνή του Λονδίνου», αναφέρει ο Αρμέστο, ο οποίος καπάρωσε το ρόλο του Τζόνσον χάρη στην ενθουσιώδη αντίδραση του Έμεριχ κατά την παρακολούθηση ενός βιντεοσκοπημένου δοκιμαστικού του. «Η σφοδρή του επιθυμία για διάκριση, θα τον καταστήσει ευάλωτο στα σχέδια του Ντε Βερ, ο οποίος και θα τον παρασύρει στις πολύπλοκες μηχανορραφίες του γύρω από τη διαδοχή της Βασίλισσας».

Σερ Ρόμπερτ Σέσιλ (Έντουαρντ Χογκ)
«Ο καμπούρης Ρόμπερτ βαδίζει στα χνάρια του πατέρα του, λόρδου Γουίλιαμ Σέσιλ, τον οποίο και διαδέχεται μετά το θάνατό του, αναλαμβάνοντας καθήκοντα συμβούλου της βασίλισσας», εξηγεί ο Χογκ. «Σίγουρα δεν είναι ο μόνος που διψά για εξουσία, αλλά η συνωμοτική συμπεριφορά του και η καχυποψία του απέναντι στους πάντες, τον κατατάσσει σαφώς στους κακούς της υπόθεσης».


Trivia – Fun facts
- Ο Σερ Ντέρεκ Τζακόμπι, ο οποίος στο ξεκίνημα της ταινίας εμφανίζεται να δηλώνει ενώπιον κοινού πως ο Σαίξπηρ δεν έγραψε «ούτε μία λέξη», αποτελεί και στην πραγματικότητα μέλος του κινήματος των «anti-Stratfordians».

- Οι πίνακες του Γιοχάνες Βερμέες και του Ζορζ ντε Λα Τουρ αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τον Έμεριχ και τη διευθύντρια φωτογραφίας Άννα Φέρστερ, όσον αφορά στην χρωματική παλέτα και τους φωτισμούς που χρησιμοποιήθηκαν στην ταινία.

- Η Γέφυρα του Λονδίνου, ο Πύργος του Λονδίνου και το Παλάτι της Βασίλισσας στο Γουάιτχολ, είναι μερικά μόνο από τα κτίσματα-σύμβολα της Αγγλικής πρωτεύουσας που αναπαραστάθηκαν ψηφιακά για τις ανάγκες της ταινίας.

- Το «Ανώνυμος» είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία, η οποία γυρίστηκε με τη χρήση της υπερσύγχρονης HD ψηφιακής κάμερας Arri ALEXA.

-Η αρχική εκδοχή του σεναρίου ήταν που έφερε σε επαφή τον Ορλόφ με τους Τομ Χανκς και Στίβεν Σπίλμπεργκ, οι οποίοι, αν και δεν εκδήλωσαν ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο project, εντούτοις τον προσέλαβαν για σεναριογράφο στην ιδιαίτερα επιτυχημένη μίνι σειρά «Band of Brothers» του δικτύου HBO.

- Ο Τίμοθι Σπολ, πατέρας του Ρέιφ Σπολ, που εδώ υποδύεται τον Σαίξπηρ, έχει παίξει τόσο στον «Άμλετ», όσο και στο επίσης σαιξπηρικό «Αγάπης Αγώνας Άγονος», εξίσου σκηνοθετημένα από τον Κένεθ Μπράνα, φανατικό υποστηρικτή του «Βάρδου του Έιβον».