Pame Cinema -

Πόσο μεγάλη είναι η ευθύνη της απόφασης να καταδικαστεί ένας άνθρωπος σε θάνατο? Πώς οι προκαταλήψεις μιας κοινωνίας επιδρούν στην αντικειμενική κρίση των ατόμων? Πόσο οι προσωπικές μας εμπειρίες καθορίζουν τον τρόπο σκέψης μας?

Οι Δώδεκα ένορκοι, που σηματοδοτούν την είσοδο του σπουδαίου Sidney Lumetστον κινηματαγράφο, μας δίνουν με τον πιο γόνιμο τρόπο τις απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, μέσα από μια ταινία που κόστισε μόνο 350.000 δολάρια και γυρίστηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου σε ένα δωμάτιο οκτώ επί πέντε, παραδίδοντας μια άρτια δημιουργία για τη δυναμική των ομάδων και την δύναμη της πειθούς.

Η ταινία ξεκινά σε μια αίθουσα δικαστηρίου, στο τέλος μιας δίκης για την οποία δεν γνωρίζουμε τίποτα, όπου ο δικαστής δίνει οδηγίες στους ενόρκους να αποσυρθούν για να βγάλουν την ετυμηγορία τους, τονίζοντας πως αν έχουν και την παραμικρή αμφιβολία θα πρέπει να κρίνουν τον κατηγορούμενο αθώο. Αλλιώς η ποινή που θα του επιβληθεί γιατο έγκλημα είναι ο θάνατος. Και η απόφαση πρέπει να είναι ομόφωνη. Ο δικαστής είναι τελείως βαριεστημένος, σαν έτοιμος να κοιμηθεί. Η κάμερα τότε αποτραβιέται προς τα πίσω για να βάλει στο κάδρο τον κατηγορούμενο που αποδεικνύεται πως είναι ένα αγόρι. Ο θεατής εκπλήσσεται. Ποιός άνθρωπος μπορεί να είναι τόσο αναίσθητος μπροστά στην πιθανότητα εκτέλεσης ενός παιδιού? Όμως αυτή είναι μόνο η αρχή ενός αριστοτεχνικά δομημένου κοινωνικού πορτραίτου που θα ολοκληρωθεί στην αίθουσα των ενόρκων.

Οι ένορκοι κλείνονται στο δωμάτιο, σε ένα εντελώς κλειστοφοβικό περιβάλλον που η θλιβερή ατμόσφαιρά του εντείνεται από την τρομερή ζέστη (η μετεωρολογική υπηρεσία είπε πως σήμερα θα είναι η πιο ζεστή μέρα του χρόνου, λέει ένας ένορκος) ενώ ο μικρός ανεμιστήρας φαίνεται να μην λειτουργεί.

Οι άνθρωποι που έχουν στα χέρια τους την τύχη του αγοριού δεν έχουν ονόματα. Είναι γνωστοί με τον αριθμό τους, ο Νο 1, ο Νο 2 κλπ. μέχρι τον Νο 12. Όταν ξεκινούν τη διαδικασία είναι σχεδόν σίγουροι πως θα τελειώσουν σύντομα. Έχουν ήδη αποφασίσει πως το αγόρι είναι ένοχο για την δολοφονία του πατέρα του.

Καθώς όμως ο πρόεδρος τους καλεί στην πρώτη ψηφοφορία, το Ένοχος παίρνει μόνο 11 ψήφους, καθώς ο ένορκος Νο 8 (Henry Fonda), ψηφίζει ‘Αθώος’. Στη αναταραχή που δημιουργείται, ο Νο 8, παραμένοντας πάντα ήρεμος και συγκαταβατικός, εξηγεί πως δεν είναι 100% σίγουρος. Μπορεί κάποια πράγματα να μην είναι όπως παρουσιάζονται. Τότε ξεκινά η διαμάχη ανάμεσα στους δώδεκα άνδρες και αρχίζουν να βγαίνουν στην επιφάνεια οι προκαταλήψεις του καθενός, ο χαρακτήρας του και τα βιώματά του, με βάση τα οποία έχουν κρίνει, παραλείποντας να εξετάσουν κριτικά τα στοιχεία που παρουσίασε ο εισαγγελέας.

Ο Νο 8 δεν ισχυρίζεται πως το αγόρι είναι αθώο. Επιμένει όμως πως δεν είναι σίγουρος πως είναι ένοχο, οπότε θα πρέπει να το αθωώσουν. Η αντιπαράθεση βαθαίνει όσο μερικοί ένορκοι πείθονται σιγά-σιγά για την πιθανή αθωότητα του αγοριού και χωρίζονται σε δύο στρατόπεδα, με τον πείσμονα ένορκο Νο 3 (Lee J. Cobb) να παλεύει λυσσαλέα για την ενοχή του.

Ο Fonda θα παραθέσει όλα τα στοιχεία που θεωρεί πως δεν είναι τεκμηριωμένα πέραν πάσης αμφιβολίας και θα κατορθώσει με την πειθώ και την λογική να κάνει τους ενόρκους να τον ακούσουν πριν αποφασίσουν. Το αν θα τα καταφέρει να αλλάξουν την άποψή τους ή όχι θα φανεί μετά από αρκετές ώρες.

Ο Lumet χρησιμοποίησε στη φωτογραφία τον Boris Kaufman, που ερχόταν με ένα Όσκαρ στη τσέπη του από το Λιμάνι της Αγωνίας του Καζάν την προηγούμενη χρονιά. Ο Kaufman, παίζοντας με το μέγεθος του φακού και τα φώτα, δημιουργεί μια μοναδική ασπρόμαυρη φωτογραφία, με σκοτεινή και υποβλητική ατμόσφαιρα, με τις σκιές να τονίζουν περισσότερο τους ενόρκους που υποστηρίζουν την ενοχή του κατηγορουμένου, εστιάζοντας διαρκώς στα πρόσωπα των ενόρκων και μεταφέροντας στον θεατή τα συναισθήματα μέσα από τις συγκρούσεις τους.

Από πλευράς ερμηνειών οι Δώδεκα Ένορκοι αριστεύουν. Ο Henry Fonda δίνει μια από τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας του, το ίδιο και οι υπόλοιποι έντεκα ηθοποιοί, οι οποίοι αποτελούσαν τους καλύτερους καρατερίστες της εποχής, με τον Lee J. Cobb να διακρίνεται ιδιαίτερα στον σημαντικό ρόλο του ενόρκου Νο 3.

Ο Λιουμέτ στην θριαμβευτική του είσοδο στον κινηματογράφο μας δίνει μια ταινία-μελέτη της συλλογικής και της ατομικής ευθύνης και μια θαυμάσια μικρογραφία της εποχής, του τρόπου σκέψης και των κοινωνικών ηθών που επικρατούσαν στην μεταπολεμική Αμερική, μια κοινωνία βαθιά συντηρητική, υποκριτική και χωρίς ανοχή, χαρίζοντάς μας ωστόσο μια ακτίνα ελπίδας, που έρχεται από τους λίγους που έχουν το θάρρος της γνώμης τους και παλεύουν για τις αρχές τους.

Βαθμολογία: 10 στα 10

Οι Δώδεκα Ένορκοι (12 Angry Men) – Κριτική